Yazılarımızın son bölümlerinde duygularımızı kontrol edebilmek için kabullenme, görmezden gelme, hoşgörü, sabır, paylaşma, uğraşılar, tepki, aktif savaşım, sorun çözme, tekrar sınıflandırma gibi genel yöntem ve araçlardan; hangi durumlarda ve nasıl yararlanabileceğimizi açıklamaya çalıştık. Yine duygularımıza anlık hükmedebilmek için gerekli yöntemlere değindik.
DUYGU KONTROLÜNDE NASIL BİR YOL İZLENMELİ?
Olumlu, olumsuz diye nitelendirilmiş tüm duygular yararlı oldukları, yaşanması gerektiği için vardır. Bu nedenle duyguların yerinde, zamanında kararında yaşanması önemlidir. Ancak aşırı dozda, uzun süreli ya da ani şekilde yaşanan duyguların olumsuz etkilerinden söz edilebilir. (Bkz. Duyguların yararları, Duygular Ne Kadar Yaşanmalı?)
Bu noktada, yaşanan duyguyu kendi akışına bırakmamak, bilinçli bir şekilde kontrolümüzde tutmak önemlidir. Canımızın aşırı sıkkın olduğu bir durumda “Şimdi ben ne yapabilirim?”şeklinde düşünmek bile, zihnimizi farklı yönlere kaymasına, çözümler üretmesine katkı sağlayabilir.
DUYGULARA HÜKMETMENİN SINIRLARI
Her şeyde olduğu gibi duygulara hükmetmenin de bir sınırı vardır. Azı işe yaramadığı gibi fazlası da iyi değildir.
DUYGUSAL KONTROL EKSİKLİĞİ
Duyguların kontrol edilememesi, bireylerin ani öfke patlamaları, dürtüsel davranışlar ve riskli kararlar almasına yol açabilir. Özellikle öfke, korku ve üzüntü gibi yoğun duygular kontrol edilemediğinde, bireyin kendine ve çevresine zarar verme olasılığı artar.
Bilimsel Araştırma: Psychological Science dergisinde yayımlanan bir çalışmada, düşük duygusal düzenleme yeteneğinin, ilişki sorunları ve düşük yaşam memnuniyeti ile bağlantılı olduğu belirtilmiştir. (Gross, 2015).
AŞIRI DUYGUSAL KONTROL
Aşırı duygusal kontrol ise bireylerin doğal duygusal tepkilerini bastırmasına neden olabilir. Duyguları sürekli bastırmak veya ifade etmekten kaçınmak, bireyin içsel dünyasında bir gerilim yaratır. Bu durum uzun vadede psikolojik ve fizyolojik sorunlara yol açabilir. Aşırı kontrol bazı kişilerde endişe ve huzursuzluğa neden olabilir.
Duygusal bastırma, içimize atma ve etkileri, Çözümler, sonraki yazımızda…
SON SÖZLER
Duyguları kontrol etme sürecinde, kullanılan tekniklerde de aşırılıktan kaçınılması önerilir. Farklı yöntemler bir arada kullanılabilir.
Duygusal sorunlara uygulanabilecek çözüm teknikleri, sadece burada yazılanlarla sınırlı değildir. Sorunlar sınırsız olduğu gibi çözüm yolları da sınırsızdır. Zor durumlarda zihnimizin üreteceği güçten her zaman yararlanabiliriz.
Duygularımızı anlamak ve sağlıklı bir şekilde yönetmek, yaşam boyu süren bir öğrenme sürecidir.
Duygu bilgisi yönünden üstün olanlar, diğerlerine oranla daha sağlıklı bir şekilde duygularına egemen olabiliyorlar.
UZMANDAN KARIŞIK, ÖNEMLİ TESPİTLER
… zenginlik, itibar ve geriye kalan diğer arzular kesinlikle duyuşsal hücrenizdedir ve vücut bütçenizi etkiler. Dolayısıyla eninde sonunda hoşnutsuz duygu örnekleri kurgulamanıza sebep olurlar. * (s.277)
Bir şeyi,” Beni ilgilendirmiyor” şeklinde sınıflandırdığınız o şey duyuşsal hücrenizi terk eder ve vücut bütçeniz üzerindeki etkisi de azalır… Başardığınız şeyleri kutlamaktan geri durmayın… Ancak kontrolü elden bırakmamakta fayda vardır.* (s.278)
“Duygularınız tahminleriniz tarafından yönlendirilir.” * (s.282)
“Diğer insanlara ait kurguladığınız algıların gerçekler değil sadece tahminler olduğunu unutmayın.”*(s.284) Benzer biçimde başkalarının sizin hakkınızdaki algıları da gerçekler değil sadece tahminlerdir.
YA SONRA!
Bu yazıyla “Duygulara Hükmetme” içerikli yazılarımızın ve “Duygusal Sorunlar: Başa Çıkma, Çözümler” yazı dizimizın gelişme bölümünün sonuna geldik. Sonraki yazılarımızda duygularla ilgili karışık yazılar yayınlamayı planlıyorum. İlerleyen zamanlarda ise yazı dizimizin “sonuç” bölümündeki yazılarımızda insan ruhunun içyüzünü irdelemeye çalışacağız.
Şimdiye kadar olduğu gibi başka yerlerde kolaylıkla bulamayacağınız; merak ettiğiniz, farklı, yararlı, dünya kültürlerine uygun, bilimsel bilimsel yazıları takip etmeniz ümidiyle!..
Kalın; sağlıkla, mutlulukla!..
16. 02. 2025
Dursun BİLGİN
Alıntılar:
*Beynimizin Parmak İzleri, Lisa Feldman Barrett, Timaş Yayınları 2021
