Öğretmenlik
yaptığım sıralarda, velilerimden sadece bir konuda yardımcı olmalarını
isterdim. “Okumayı yeni öğrenen 1. Sınıf öğrencilerinin, yazın okumayı
unutmaması hatta daha da geliştirmesi için yaz tatilinde çocuklarına yardımcı
olmalarını.” Bu yazımızda bu konu üzerinde durmaya çalışacağız.
Okula yardımcı olma
bakımından ailenin çocuğa yapabileceği en önemli katkı,1. sınıf bitiminde
çocuğa yapacağı yardımlardır. Birinci sınıf sonrası yaz tatilinde çocukla ilgilenilmeli,
okulda yapıldığı gibi okuma, anlama, anlatma çalışmaları evde de yapılmalı.
Yeni edinilen beceriler, çalışılmadığı sürece
kolayca unutulur. Çalışılırsa giderek ustalaşılır; beyin onu iyice beller, artık
çalışılmazsa bile unutulmaz. Çocuğun kazandığı okuma-yazma becerisinin
unutulmaması ve gerilememesi için çocuğu o yaz çalıştırmak oldukça önemlidir.
Bu konuda öğretmen
ve velilerin işbirliği içinde olması önemlidir.
Yararları
Çocuk, okuma- yazma konusunda en başarılı
ve atılım yapacağı çağdadır. Çocuğun bu özelliği değerlendirilmelidir. Her
becerinin kolaylıkla kazanılacağı bir yaş grubu vardır. Ör. dil (konuşma),
belli bir çağda; okuma-yazma farklı bir çağda daha kolay öğrenilir. O yaştan
önce veya sonra o beceriyi öğretmeye kalkmak, büyük çoğunluğun başarısını
olumsuz yönde etkiler.
Çocuklar arasında
bireysel farklar olmakla birlikte, çocukların okula alındığı yaşlar, onların en
iyi bir şekilde okuma-yazma öğrenebileceği ve okuma yazmasını geliştirebileceği
yaşlardır. Onları bu yıl günde 1 saat çalıştırmak, başka yıllarda yapılacak
daha uzun süreli çalışmalardan daha etkili olacaktır.
Kazanılmış beceriye ara vermek, o
becerinin gerilemesine neden olacaktır. Bir beceri üzerinde, uzun süre
çalışıldığı ölçüde ustalaşılıyor. Yazın okuma yazmaya ara vermeniz, çocuğunuzun
gerilemesine neden olacaktır. Çocuğunuzun 1. Sınıf sonlarındaki durumuna
gelmesi, öğretmenin bir iki ayını alacaktır. Hele okuma yazmayı unutması, onu
oldukça gerilere taşıyacak; belki de 2. Sınıf programını yetiştirmeye çalışan
öğretmen, çocuğunuzun okuma yazma öğretimiyle ilgilenemeyecek durum daha da
vahimleşecektir.
Yazın çalıştırdığınız takdirde, çocuğunuz
yeni dönem başladığında, okula daha iyi uyum sağlayacak, özgüveni artacaktır. Yaz
tatilinde derslerle ilgilenmeyip derslerden kopan çocuğun, okul başladığında
derslere ısınması zaman alacaktır. Yazın çalıştırdığınızda, çocuğunuzun okuma
ve anlama seviyesi artacak; dersler başladığında kendini arkadaşlarından daha ileride
görecek. Bu durum onun ömür boyu başarısına önemli katkılar sağlayacaktır.
Yazın okumak, dinlenmeye engel midir? Aşırıya
kaçılmadığı sürece, zihinsel yorgunluk hissettiğinizde bırakmanız halinde,
okumanın dinlenmeye engel oluşturmadığını belirtmek isterim. Yazın herkes
okuyarak boş zamanlarını değerlendirebilir. Yazın yüzerek beden sporu
yaptığımız gibi okuyarak da zihin sporu yapmış oluruz. Bu da zihin sağlığını
koruyup geliştirmenin ve Alzheimer’i önlemenin yollarından biridir. Okuyarak
eğlendiğimiz gibi birikimimizi de artırabiliriz.
Çocuğunuz serbest okuma alışkanlığı
kazanacak. Aslında oldukça gerekli olduğu halde, okullarda serbest okuma etkinliklerine fazla zaman ayrılamıyor. Bu
açık, yaz tatillerinde kapanabilir. Bu konuda çocuğunuzu yönlendirdiğinizde, o ders kitapları dışında kitap okumaktan
zevk alacak. Böylece bugünkü sınavlarda ve yaşamda gerekli olan; hızlı okuma,
anlama, yorumlama becerilerinin gelişimine katkı sağlanmış olacaktır. Merkezi
sınavlardaki yükü, şimdiden hafifleyecektir.
Peki, Nasıl Çalıştıralım?
Çocuğunuz
çalışırken onunla birlikte olun ve onu yönlendirin. Çocuk tek başına
çalışmaktan hoşlanmaz. Yaptığı çalışmayı kendine angarya sayar. Çocuk kendini
göstermek ve karşıdan “aferin” vb. olumlu dönütler alabilmek için başkalarıyla
özellikle sevdiği kişilerle çalışmayı yeğler. Onun yaptığı çalışmaları sizde yapın.
Sadece kendisinin çalışmadığını, sizin de çalıştığınızı görünce o, daha büyük
sorumluluk hissedecek ve birlikte çalışmadan daha çok zevk alacaktır. Bazen siz
okuyun, bazen o; bazen siz anlatın, bazen o. Dikkatler, birbirinizin üzerinde olsun.
Aşırıya kaçmamak koşuluyla “aferin, güzel okudun, iyi anlattın” gibi olumlu
geri bildirimlerinizi esirgemeyin. Aaa! Nasıl yaptın vb. dönütlerle
şaşkınlığınızı belirtin. Çünkü onlar, size sürpriz yapmaktan, sizleri
şaşırtmaktan oldukça zevk alırlar. Ayrıca eline çakarak onu
gururlandırabilirsiniz.
Ağırlık okumaya
verilerek okuldaki gibi anlatma, anlama (metinle ilgili soruları yanıtlama),
dramatize (oyunlaştırma) çalışmaları yaptırılabilir. Okumasının hızlanması için
aynı paragraf arka arkaya birkaç kez okutulabilir. İki satırı geçmeyecek
şekilde, 1-2 sözcüğü okuyup onları bakmadan yazma çalışmaları yaptırılabilir.
Bazı çocukların, yazarken, işin kolayına kaçıp
okumadan harf harf bakıp yazmaya eğilimleri vardır. Böyle çalışma, çocuğun
satırdaki görme açısı daraltacağı için, onun okuma hızında yavaşlamasına neden olabilir.
Okulda ve evde bu konuya dikkat edilmeli; okumadan, tek tek harflere bakıp
yazmaları engellenmeli.
Dikkat Edilecek Noktalar
Çalışmalarınıza, onu teşvik ederek, onda
merak uyandırarak başlayın. Metindeki resimleri incelemek, metinle ilgili
sorular vb. etkinlikler onda merak uyandırabilir ve kendi isteyerek okumaya
başlayabilir.
Dikkati dağıldığında çalışmayı bırakın. Çalışması
için aşırı baskı yapmak, uzun uzadıya çalıştırıp bıktırmak, tek başına
çalışmaya zorlamak kesinlikle yarardan öte zarar getirir; çocuğun okumaya
karşı, ‘kalıcı olumsuz tutum’ geliştirmesine neden olabilir.
Sabırsızsanız ve ikide bir çocuğa
kızacaksanız bu işe başlamayın. Çocuk, anlayamadığı konu, yapamadığı veya
beceremediği eylemler karşısında ona kızsanız da en ağır cezayı verseniz de yine
yapamaz. Hepten bocalar, özgüveni sarsılır. “Yapamıyorsun” diye kızmak yerine,
o işin nasıl yapılacağını, seviyesine inerek öğretmek gerekir.
Çocuğun içine korku düşürecek, kötü
alışkanlıklara yönlendirecek ve okuyunca anlayamayacağı kitapları okutmayın.
Kişinin anlayamadığı kitapları okuması, onun anlama yeteneğinin körelmesine ve
dikkatini toparlayamamasına ve sonuçta o kişide, okumada dikkat bozukluğuna
neden olur; okuma zevki azalır.
Sizdeki okuma bozukluklarından çocuğunuz
etkilenebilir. Çocuk gördüğü, duyduğu her şeyi örnek aldığı için onun
yanında metni en iyi şekilde okuyunuz. Olabilir ya kusurlarınız varsa sadece
rehberlik yapın anlama anlatma çalışmalarını birlikte yürütün
Birinci sınıf
çocukları, resimli olay yazılarını (masal, öykü vb.) okumaktan zevk alırlar.
Böyle kitaplar bulamazsak eski ya da yeni birinci sınıf okuma kitaplarındaki
metinlerden yararlanabiliriz.
Çalışmaya Ne Zaman Başlanmalı?
Çocuğun okul yorgunluğunu
üzerinden atabilmesi için derslerin bitiminden sonra 5-10 gün çocuk
çalıştırılmamalı, ders konusu konuşulmamalı. Çok geç başlamak da iyi değildir.
Derslerden tamamen kopan çocuk zevkli bir şekilde çalışmalara başlayamaz.
Dinlenebilmesi
için yeni dönemin başlamasına 5-10 gün kala çalışmalar bırakılmalı.
Çocuk günde kaç dakika çalıştırılmalı?
Çalışılacak süre
her çocuğun yapısına göre değişmekle birlikte, bence günde 30’ar dakikalık iki
çalışma yeterlidir. Çocuğun dikkat durumuna göre, onu bıktırmamak koşuluyla bu
süreyi biraz artırıp eksiltebiliriz. Çocuğu sıkmamak için başlangıçta 10
dakikalık bir çalışmayla başlanıp süre giderek artırılır.
Çalışmaların,
çocuğun zihninin en açık olduğu saatlerde yapılması idealdir. Çalışmalar günün
farklı saatlerinde yapılabildiği gibi toplanmış dikkati sürdürmek için iki
çalışma arasında 15 dakika ara verilip arka arkaya da uygulanabilir.
Başlangıçta etkinliklerden biraz sıkılan çocuk,
zamanla sorumluluk yüklenecek, kendindeki gelişmeyi görerek çalışmalardan zevk
alacaktır.
Çocuğunuzun
hayatını önemli derecede etkileyecek bu çalışmada, size ve çocuğunuza başarılar
dilerim.
Sonraki yazı: ÇOCUĞUMUZA KURAL KOYMA
